Δευτέρα 13 Ιουλίου 2020

Επιλέγοντας σπουδές στην εποχή της τεχνολογικής επανάστασης



Οι υψηλές βάσεις εισαγωγής της εργασιακής αβεβαιότητας

 Όλοι σήμερα συμφωνούν ότι οι αυτοματισμοί και η τεχνολογία θα αλλάξουν ριζικά το μέλλον των επαγγελμάτων, αν και κανείς δε μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα ποια θα είναι η εικόνα της αγοράς εργασίας σε 30 χρόνια.

Ωστόσο, δεν χρειάζεται να έχεις μαντικές ικανόητες για να διαπιστώσεις τις τεράστιες αλλαγές που έχει επιφέρει ήδη η τεχνολογία σε πολλά επαγγέλματα. Όπου ο στόχος είναι η μεγαλύτερη αποδοτικότητα και η μείωση του κόστους εργασίας βλέπουμε σιγά σιγά τους ανθρώπους να αντικαθίστανται από μηχανήματα, για παράδειγμα οι τηλεφωνητές των εταιρειών, οι ταμίες, οι πωλητές, δεν είναι πια άνθρωποι αλλά αυτόματα μηχανήματα και συστήματα.
Ακόμη κι αν η αλλαγή αυτή είναι αργή και δεν γίνεται το αισθητή με την ίδια ένταση σε όλους τους κλάδους και όλες τις χώρες, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι σε ορίζοντα είκοσι ή τριάντα ετών, καμία εργασιακή θέση και καμία επαγγελματική ιδιότητα δεν μπορεί να θεωρείται ασφαλής.
Mετά την ανάδυση της αστικής τάξης  και την εργατικής τάξης των περασμένων αιώνων βλέπουμε να αναδύεται σήμερα μια νέα τάξη, η «άχρηστη» τάξη των μακροχρόνια ανέργων που αδυνατούν να βρουν εργασία γιατί δεν έχουν τις κατάλληλες ικανότητες και δεξιότητες.

 Με την ανεργία και την εργασιακή ανασφάλεια να αυξάνονται παντού στον πλανήτη, η επιλογή σπουδών καθίσταται όλο και πιο δύσκολη και κρίσιμη απόφαση για τους σύγχρονους νέους.


Άσπρο, μπλε, ροζ, γκρι. Τί χρώμα θα έχει στο μέλλον το πουκάμισο των επιτυχημένων


Γνωρίζετε πιθανότατα τη διαφορά μεταξύ blue και white-collar εργαζομένων. Οι blue-collars κάνουν εργασία τεχνικής ή χειρωνακτική φύσης, οι white-collars κάνουν εργασία γραφείου. Παρά το γενικό στερεότυπο, πολλοί από τους πρώτους πληρώνονται πολλά περισσότερα από τους δεύτερους, γι αυτό μην κάνετε το λάθος να θεωρήσετε ότι η δουλειά γραφείου είναι ανώτερη σε αποδοχές ή απαιτεί περισσότερα προσόντα από τη δουλειά του τεχνικού, του χειριστή ή του χειρωνάκτη. Η πραγματικότητα της οικονομίας και της αγοράς εργασίας είναι πολύ πιο περίπλοκη από την χρωματική απλοποίηση με την οποία προσπαθούμε να την περιγράψουμε.

Η περιγραφή αυτή φυσικά γίνεται πιο ενδιαφέρουσα αν προσθέσουμε στου μπλε και άσπρους εργαζόμενους και τους ροζ και τους γκρι εργαζόμενους, τους pink-collars που είναι οι εργαζόμενοι του τομέα των υπηρεσιών, και τους grey-collars που είναι οι εξειδικευμένοι τεχνικοί που γεφυρώνουν τη διαφορά μεταξύ εργατών και διοικητικών υπαλλήλων γραφείου.

 Ποια επίπτωση θα έχει η έλευση των αυτοματισμών στις θέσεις των διαφόρων χρωμάτων; Το μόνο που μπορούμε να απαντήσουμε με σιγουριά είναι ότι η τεχνολογία και οι αυτοματισμοί δεν θα αντικαταστήσουν θέσεις και δουλειές (jobs), αλλά μεμονομένες εργασίες (tasks), οπότε όσο πιο σύνθετη είναι η δουλειά κάποιου και όσο περισσότερες εργασίες εκτελεί τόσες περισσότερες και οι πιθανότητες του να τη διατηρήσει. Επίσης όσο πιο «ανθρώπινη» είναι η φύση της δουλειάς, δηλαδή όσο περισσότερα τα καθήκοντα που δε μπορούν να αυτοματοποιηθούν, τόσο πιο σίγουρο το εργασιακό μέλλον. Πολλές blue-collar θέσεις που απαιτούν σωματική ευελιξία, κατανόηση του περιβάλλοντος, προσαρμοστικότητα, δημιουργικότητα, ενσυναίσθηση, συναισθηματική νοημοσύνη, ίσως να είναι πολύ πιο σίγουρες επιλογές από κάποιες white-collar θέσεις που βασίζονται στην επανάληψη εργασιών αναλυτικής σκέψης, κάτι στο οποίο οι αλγόριθμοι είναι πολύ καλύτεροι από τους ανθρώπους.

Σε ένα όχι και πολύ μακρινό μέλλον ενδέχεται να δούμε εξειδικευμένους εργατοτεχνίτες, ή χειριστές συγκεκριμένης τεχνολογίας, να είναι πιο περιζήτητοι από στελέχη γραφείου που κάνουν δουλειά γραμματέα ή λογιστή για παράδειγμα. Ομοίως κάποιος που στη διάρκεια των σπουδών του καλλιέργησε την φιλοσοφική σκέψη, τη ρητορική ικανότητα και την ευρύτητα του πνεύματος και άλλα χαρακτηριστικά που συνθέτουν την ικανότητα ηγεσίας,  πιθανόν να είναι πολύ πιο χρήσιμος σε μια μεγάλη εταιρεία από έναν άλλον που σπούδασε στατιστική και ανάλυση.


 Σπουδές και εκπαίδευση

Ένα βασικό λάθος που κάνουμε σήμερα στα περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα είναι ότι συγχέουμε την παιδεία με την εκπαίδευση. Η παιδεία σκοπεύει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, κάνει τους ανθρώπους πνευματικά καλλιεργημένους, ολοκληρωμένες προσωπικότητες με κριτική σκέψη, η εκπαίδευση είναι η διαδικασία που μετατρέπει τον άνθρωπο σε ικανό ειδικό προσφέροντάς του εξειδικευμένη γνώση και κατάρτιση.
Κάθε εκπαιδευτικό σύστημα και κάθε εκπαιδευόμενος που δεν αντιλαμβάνεται αυτή τη διαφορά και δεν φροντίζει να καλύψει και τις δυο αυτές πτυχές της μόρφωσης είναι καταδικασμένος στην αποτυχία στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και των αυτοματισμών. 

 Εδώ και δεκαετίες το ανέκδοτο για τους αποφοίτους θεωρητικών σπουδών ήταν το παρακάτω:
Ο απόφοιτος Πολυτεχνείου ρωτάει «Πώς δουλεύει αυτό;»
Ο απόφοιτος οικονομικών ρωτάει «Πόσο κοστίζει αυτό;»
Ο απόφοιτος Φιλοσοφικής ρωτάει « Θέλετε και πατάτες;»

Στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης όμως θα είναι όλο και περισσότεροι οι απόφοιτοι θεωρητικής κατεύθυνσης που δεν θα καταλήξουν να τυλίγουν μπέργκερ. Μια έρευνα του 2014 του Association of American Colleges and Universities έδειξε ότι στην ηλικία άνω των 50 ετών οι πτυχιούχοι θεωρητικών σπουδών βλέπουν τους μισθούς τους να είναι κατά μέσο όρο 2.000 δολάρια υψηλότεροι ετησίως από του μισθούς εκείνων της πρακτικής κατεύθυνσης με τους CEO πολλών αμερικανικών επιχειρηματικών κολοσσών (YouTube, Airbnb, Facebook, Disney, FedEx, Alibaba, κ.ά) Λογικό, αφού όσοι σπουδάζουν Φιλοσοφία και ανθρωπιστικές επιστήμες αναπτύσσουν μεγαλύτερη ευρύτητα πνεύματος, καλύτερη ικανότητα να αντιλαμβάνονται τη μεγάλη εικόνα και μπορούν να σκεφτούν πιο ολοκληρωμένα ένα πρόβλημα από τον συνάδελφο τους με την πολύ στενή τεχνολογική εξειδίκευση.

Πραγματοποιώντας κανείς σπουδές που αποκλείουν τη δημιουργικότητα, τη συναισθηματική κατανόηση, την αισθητική καλλιέργια και την καλλιτεχνική έκφραση στερεί από τουν εαυτό του τις βάσεις για να αναπτύξει τις πιο περιζήτητες στην νέα εποχή ικανότητες, την ευρηματικότητα στην επίλυση προβλημάτων, την διορατικότητα στην λήψη αποφάσεων και τη εκφραστικότητα στην επικοινωνία του με τους άλλους ανθρώπους, τις μόνες ικανότητες δηλαδή στις οποίες τα ρομπότ δε μπορούν να επισκιάσουν τους ανθρώπους. 

Σήμερα, όταν επιλέγει κανείς σπουδές, θα πρέπει να έχει κατά νου ότι αυτό που θα ζητάει στο μέλλον όλο και περισσότερο η αγορά εργασίας είναι ανθρώπους που εκτός από εξειδίκευση θα διαθέτουν και ευρύτυτα πνεύματος, εργαζόμενους με ανθρώπινες ικανότητες που δε γίνεται να αυτοματοποιηθούν, όπως η ενσυναίσθηση, η πολιτισμική και κοινωνική επίγνωση, το θάρρος, η αφηρημένη σκέψη, η διορατικότητα και η δημιουργική συναισθηματική έκφραση.

 Δημιουργώντας τον επαυξημένο εαυτό μας

Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουν πολλοί, η μετατροπή μας από εργαζόμενους της παλιάς οικονομίας σε περιζήτητους εργαζόμενους της νέας οικονομίας, δεν απαιτεί να τρέξουμε να ασχοληθούμε με τους υπολογιστές και τα μαθηματικά,  ανταγωνιζόμενοι τους αλγόριθμους.

 Στην πραγματικότητα  αυτό που χρειάζεται είναι να μετατραπούμε σε μια επαυξημένη εκδοχή του εαυτού μας, δηλαδή σε ανθρώπους που μπορούν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία σαν βοηθό τους για να αυξήσουν την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητά τους για να παράξουν το είδος της εργασίας που σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την τεχνολογία.

Η Νέα Εποχή απαιτεί έναν νέο τύπο ανθρώπου που ξέρει να μοχλεύει την τεχνητή νοημοσύνη και να τη θέτει στην υπηρεσία της ανθρώπινης διάνοιας για να κάνει γρηγορότερα, αποτελεσματικότερα και ευκολότερα σύνθετες δουλειές που κανείς μεμονομένος αλγόριθμος δε θα μπορούσε να συνθέσει και να ολοκληρώσει.

Μπορεί το  παρελθόν να άνηκε σε συγκεκριμένο τύπο ανθρώπου με συγκεκριμένο τύπο μυαλού, τον προγραμματιστή, τον νομικό, τον μάνατζερ, το αναλυτικό μυαλό που ήταν καλό στους υπολογισμούς και τη λογική σκέψη, όμως τα κλειδιά του βασιλείου των επιτυχημένων ήρθε  ώρα να αλλάξουν χέρια, καθώς το μέλλον ανήκει σε έναν πολύ διαφορετικό τύπο ανθρώπου, τον άνθρωπο που μπορεί να φανταστεί, να επινοήσει, να δημιουργήσει, να συναισθανθεί, να αναγνωρίσει σχηματομορφές και να προσθέσει νόημα "ψυχή" και συναισθηματική αξία στα προϊόντα της τεχνολογίας. 

Αυτό είναι το σημαντικότερο που πρέπει να θυμούνται οι υποψήφιοι φοιτητές καθώς επιλέγουν σπουδές, ότι η παραλαβή παράδοση των κλειδιών της επιτυχίας από τον παλιό τύπο ανθρώπου στον νέο έχει ξεκινήσει και παρότι δεν πρόκειται να συμβεί σε μια νύχτα  παραείναι σημαντική διαδικασία για να την εμπιστευτούν αποκλειστικά και μόνο στα πανεπιστήμια και τα προγράμματα σπουδών τους. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου